W Liptowskim Mikułaszu

 W Kotlinie Liptowskiej, w pięknym otoczeniu Tatr Zachodnich, Gór Choczańskich i Niżnych Tatr ukrył się Liptowski Mikułasz-  stare miasteczko z bogatą historią.

Rynek w Liptowskim Mikułaszu z kościołem św. Mikołaja

Kościół św. Mikołaja w Liptowskim Mikułaszu 

Wykopaliska wskazują, że osadnictwo tutaj zaczęło się dwa tysiące lat temu. Ale pierwsze pisane wzmianki o Liptowskim Mikułaszu pojawią się w XIII w. Najpierw na wzgórzu stanął Kościół  św. Mikołaja a powstająca wokół osada przyjęła nazwę Svätý Mikuláš. 

Widoczna na zdjęciu świątynia stoi w miejscu starszego kościoła, jeszcze  romańskiego z XI-XII wieku, który podczas budowy jednonawowego kościoła w latach 1280-1300 stał się zakrystią i jest obecnie najstarszą częścią świątyni. W połowie XV wieku kościół został rozbudowany zmieniając styl na późnogotycki. W tym okresie kościół wraz z pobliskim dworem Pongraców był otoczony murami obronnymi oraz fosą. Kościół przebudowano po raz kolejny, tym razem  w stylu barokowym. Do swojej  wczesnogotyckiej formy świątynia wróciła dopiero po gruntownym remoncie prowadzonym w latach 1941-43. Wtedy też zyskała witraże. 

Gotycka wieża kościoła z biforiami.

Płaskorzeźba nad wejściem głównym pochodzi z 1945 roku. Przedstawia błogosławiącego św. Mikołaja i szlachcica Marka, któremu król Bela IV podarował ziemię pod budowę dworu i kościoła. Trzecią postacią jest liptowski magnat Bogomer patronujący rozwojowi Liptowa około 1268 roku.

Otwarty jest tylko przedsionek. Więc niestety nie udało się nam tym razem zobaczyć zabytkowych elementów wyposażenia. Do zwiedzania kościół udostępniony jest podczas mszy. 

Kościół św. Mikołaja znajduje się przy ulicy Moyzesova 662. Tuż przy parkingu znajdującym się również na tej ulicy. 

Stojąc przy tej zabytkowej budowli widzimy cały rynek. 

Rynek w Liptowskim Mikułaszu 

Dom Żupny

W największym budynku pośrodku rynku mieściła się administracja żupna, niegdyś także sąd stołeczny i więzienie. 

Dom Żupny 

 Wielki, pierwotnie barokowy budynek, wzniesiony został  w latach 1778-1793, pod kierunkiem mistrza budowlanego Petra Grossmanna z Bańskiej Bystrzycy. 24 kwietnia 1878 r. wybuch pożar, który strawił część miasta i między innymi Dom Żupny, który został odbudowany w stylu neoklasycystycznym. Natomiast obecny wygląd to zasługa  przebudowy z roku 1907. Wtedy podniesiono budynek o trzecią kondygnację i przerobiono elewacje według projektu Imre Hégnány'a.

Nad  drzwiami balkonowymi znajduje się relief przedstawiający herb miasta, nad oknem piętro wyżej – zegar.

Budynek był siedzibą władz komitatu liptowskiego (od 1849 r. żupy liptowskiej). Swoje siedziby miały w nim również żupny sąd i więzienie. Po II wojnie światowej mieścił siedzibę władz powiatowych. Aktualnie jest siedzibą urzędu obwodowego.

Teren między południową fasadą a kościołem św. Mikołaja był z kolei miejscem, na którym odbywały się najważniejsze wydarzenia w dziejach miasta. 

Tu 8 grudnia 1918 r. miało miejsce zgromadzenie ludowe, na którym Słowacy ze Spisza, Szarysza i Zemplina powitali powstanie Republiki Czechosłowackiej. Dziś na tym terenie odbywają się tradycyjne imprezy miejskie, takie jak Dni Żupy, Jarmark św. Mikołaja, Švábkafest, Lato św. Mikołaja i wiele innych.

Muzeum Janka Krala 

Będą na rynku w Liptowskim Mikułaszu koniecznie trzeba odwiedzić Muzeum Janka Krala. Po pierwsze znajduje się tam mnóstwo pamiątek z ponad 700 letniej historii miasta. Po drugie w tym budynku, który wtedy był siedzibą liptowskiej żupy,  ponoć odbywał się sąd nad Jurajem Janosikiem i tutaj można poznać kulisy tego wydarzenia.  

Po trzecie można zajrzeć do pokoju romantycznego poety Janka Kráľa i zobaczyć jak żył światowej sławy wynalazca Aurel Stodola. 

Dwór Illešházych w Liptowskim Mikułaszu - póżniejsza żupa a obecnie muzeum Janka Krala 

Pokój poety romantycznego - Janka Krala ( zdj. https://www.mikulas.sk/pl/gosc/atrakcje/12-naj-atrakcji-w-historycznym-centrum/)

Katownia Janosika. Zdj. ze strony ( https://www.mikulas.sk/pl/gosc/atrakcje/12-naj-atrakcji-w-historycznym-centrum/)

Prawda historyczna jest trochę różna od legendy, gdyż w czasie kiedy odbywał się sąd na Jurajem Janosikiem, ten dom był w remoncie, o czym świadczy pamiątkowa tablica z łacińskim tekstem wisząca w sieni. Wobec czego wyrok skazujący prawdopodobnie zapadł w sąsiednim  dworze Pongraczów.

Szubienica z hakiem na którym powieszono Janosika za lewe żebro 😱 Sama egzekucja odbyła się na obrzeżach miasta, natomiast eksponat stoi tu ku przestrodze, wszak zbójnictwo to ciężkie przestępstwo i kara musi być adekwatna . ( ❓❓❓ ciekawe, kto wam przychodzi na myśl jeśli chodzi o obecne użycie tego sprzętu ) 

Do muzeum wchodzi się o określonych godzinach. Polecam wcześniej sprawdzić http://muzeumjankakrala.sk/otvaracie-hodiny-a-vstupne/ . 

Przy rynku kilka  ciekawych kamieniczek. Na przykład wspominany już wcześniej  dwór Pongraczów, w którym obecnie znajduje się galeria prezentująca największy zbiór prac znakomitego grafika Kolomana Sokola pochodzącego z Liptowskiego Mikulasza, którego twórczość cenił sam Pablo Picasso.

Fontanna Metamorfozy i profesor Aurel Stodola

Niestety nasz czas pobytu w Liptowskim Mikułaszu jest ograniczony, dlatego ograniczamy się właściwie tylko do rynku, z małym wyjątkiem, który zostawiam sobie na deser 😉

Podobno najcześciej fotografowanym obiektem przy rynku jest fontanna Metamorfozy. 

Fontanna Metamorfozy 

Ciągły ruch i przemiany tak można scharakteryzować fontannę Metamorfozy. Jest zaskakująco- fascynująca ...gra światła słonecznego na obracających się sześciennych blokach przykuwa wzrok i do tego płynąca woda, która sama w sobie jest nieustającym ruchem 😵

Bloki z obracającymi się lustrzanymi powierzchniami symbolizują ciągłą przemianę i ruch, nieskończoność upływającego czasu, myśli, idei i nowych zmian.

Na pierwszym granicie statycznego bloku fontanny widnieje napis upamiętniający  Aurela Stodola. Profesora Aurela Stodolę można uznać za człowieka renesansu, który urodził się w epoce odkryć. Był uważany za „ojca turbin parowych”, miał również niezwykły talent muzyczny i był doskonałym nauczycielem oraz dobrym przyjacielem Alberta Einsteina. Skonstruował w 1928 r. pierwszą sprawnie funkcjonującą pompę ciepła, przeznaczoną do ogrzewania ratusza w Genewie przez pobieranie ciepła z wód Jeziora Genewskiego. Był także m.in. konstruktorem sprawnych, ruchomych protez rąk i nóg. Jego imieniem nazwano także odległą asteroidę o numerze 3981, odkrytą w latach 80. XX wieku w gwiazdozbiorze Raka. Drugi blok posiada imiona i nazwiska siedemdziesięciu osób z Liptowskiego Mikulasza, którzy na stałe wpisali się w historię miasta - naukowców, artystów, pisarzy, księży, lekarzy, pedagogów. 

Synagoga w Liptowskim Mikułaszu 

Na początku XIX wieku Liptowski Mikulasz otrzymał przymiotnik żydowskie Ateny lub miasto pełne mędrców i znawców Pisma Świętego.

O ogromnym wpływie jaki mieli żydowscy mieszkańcy miasta na życie kulturalne i społeczne świadczy fakt, że w roku 1861 Liptowski Mikułasz miał pierwszego żydowskiego wójta na terenie całego Królestwa Węgier ! Historię społeczności żydowskiej w tym mieście jak i w wielu innych tragicznie zakończyła druga wojna światowa.

Tuż za rynkiem przy ulicy  Hollého 4 znajduję się jedna z największych i najbardziej stylowych synagog w Słowacji, która  na dodatek wyróżnia się bogato zdobionym wnętrzem secesyjnym.

Synagoga w Liptowskim Mikulaszu, wybudowana w latach 1842 – 1846 .

Fasada zawierająca pięć okien i wejść jest zorientowana na zachód. Cztery ogromne kolumny antyczne podpierają wielki wysunięty portyk z tympanonem. Intersująca w tym klasycystycznym wnętrzu jest ilość okien – 30 oraz 9 wejść z trzech stron budynku. 

Wejście za fasadą jest podzielone na sześć części z dwiema kolumnami podtrzymującymi sklepienie kolebkowe. Pomieszczenia przyległe wykorzystywano do przechowywania ksiąg metrykalnych. Tutaj siedzi bardzo pomocny pan sprzedający bilety. (cena w roku 2022 - 2 euro normalny, 1 euro ulgowy)

  

Wspaniałe wnętrze to wynik przebudowy z 1906 roku, dzięki której synagoga uzyskała dzisiejszy wygląd, łączący klasycystyczne ściany zewnętrzne z secesyjnym wykończeniem w środku. 

Nad środkiem optycznym synagogi, w którym krzyżują się łuki sklepienia nawy głównej, na wysokości 17 m architekt otworzył strop i wybudował nad nim kopułę o średnicy 10 m. Jej szczyt wypełnia wielki, kolorowy witraż.

Witraż na suficie to dekoracyjne wypełnienie z centralnym motywem słońca na błękitnym niebie, doświetlany żarówkami umieszczonymi pod sufitem. Witraż na suficie oraz witraże okienne były najcenniejszą i jednocześnie najdroższą częścią wyposażenia świątyni. Ufundowały je cztery bogate rodziny żydowskie z Liptowskiego Mikulasza

Wejście do serca synagogi „Aron-ha-Kodesz“, gdzie była przechowywana Tora, ma postać imponującej bramy. Podwójny łuk, który ją wieńczy symbolizuje mojżeszowe kamienne tablice z Dekalogiem

                            

Dekoracje stiukowe na filarach, kolumnach i poręczach galerii oraz centralnie umieszczonego Aron-ha-kodesz mają wyraźne polichromie z przewagą koloru złotego i niebieskiego. Niebieski i złoty dominują także na freskach sklepienia i kopuły. Szczegółowe, stylizowane motywy roślinne tylko delikatnie podkreślają ornamentykę opartą na prawach geometrii i inspirowaną orientem.

Wystarczy zamknąć oczy i wyobrazić sobie brodatych Żydów w czarnych chałatach i kapeluszach kiwających się nad modlitewnikami, Żydówki w perukach i szalach , dostojnego Rabina wodzącego jadem po hebrajskich literach zapisanych w torze.... 

Relief poświęcony ofiarom holokaustu zamyka najsmutniejszy rozdział w historii tutejszej społeczności żydowskiej. Jego kopia znajduje się w Instytucie Pamięci Męczenników i Bohaterów Holokaustu w Jerozolimie, kolejne ozdabiają 6 synagog na terenie Słowacji. 

Wschodnia ściana synagogi. 

Synagoga z jej piękną i bogatą ornamentyką oraz ciekawą architekturą jest punktem obowiązkowym podczas zwiedzania Liptowskiego Mikułasza. 

Nam na więcej nie wystarczyło czasu ale  to nie wszystkie atrakcje tego miasteczka. Warto zwiedzić również

- Słowackie muzeum ochrony przyrody i jaskiniarstwa. To jedyne tego typu muzeum w Słowacji z interaktywnymi ekspozycjami Krasu i jaskiniami Słowacji. 

- Galerię Liptowska P. M. Bohúňa, która jest trzecia najstarsza galerią w Słowacji, posiadająca największą halę wystawienniczą wśród słowackich galerii i zarządzająca ponad 5300 dziełami.

- Kościół ewangelicki  zbudowany w latach 1783-1785 przez ewangelików z 13 wsi liptowskich. 

- Muzeum Liptowskie NKP Czarny Orzeł z ekspozycją opowiadającą historię łowiectwa i rybołówstwa na Liptowie, od średniowiecza do współczesności oraz ekspozycją  ludowej uzdrowicielki Eleny Badovej, która swoją posiadaną wiedzą o ziołach leczniczych pomagała ludziom nie tylko w Słowacji.

Niestety brakło mi doznań smakowych, bo polecana restauracja z regionalną kuchnią była zamknięta na cztery spusty. Jedyne produkty, które były dostępne w kawiarniach przy rynku to ciastka, piwo i kofola  no cóż "jak się nie ma co się lubi to się lubi co się ma" 😁🍺