Stary Sącz- miasto świętej Kingi

 Lubię zwiedzać miasteczka bogate w historię, dlatego cieszyłam się, że jedziemy z grupą do Starego Sącza. Radość trwała, dopóki za Jasłem, nie zaczęły zza Beskidu Niskiego wystawać szczyty Tatr, Coś niesamowitego. Nigdy z tego miejsca nie widziałam takiego widoku!!! A to oznaczało widoczność jak żyleta. I natychmiast wyobraziłam sobie co dziś widać ze górskich szczytów. Zdecydowanie to był dzień na podziwianie panoram, a nie ciemnych wnętrz zabytkowych budynków 😐 Ale nie zawsze ma się wybór. No...w sumie, to w planach nawet jest platforma widokowa, zawsze to jakieś pocieszenie 😏

Stary Sącz- widok z Miejskiej Góry

                                                       Święta Kinga

Kinga była córką króla węgierskiego Beli IV. Pochodziła z dynastii Arpadów.  Księżniczka, nie miała prawa decydować o swoim losie. Jako 5-letnie dziecko przybyła do Polski i została zaręczona z księciem sandomierskim Bolesławem (jeszcze nie wstydliwym 😉 ) W wieku 12 lat została jego żoną, jednocześnie prosząc go, żeby żyli ze sobą jak brat z siostrą. Kinga od dzieciństwa deklarowała chęć życia w czystości. Wstydliwy(od tej pory przylgnął do niego ten przydomek) Bolesław przystał na jej prośby. Wszak za posag 40 tysięcy grzywien i sól a raczej umiejętność jej wydobywania  ( w tamtych czasach bardzo cenną) można było przystać na wszystkie fanaberie królewny 😉. Faktem jest, że Kinga przysłużyła się Polsce przeznaczając swój majątek na odbudowę księstwa krakowskiego i sandomierskiego po najeździe tatarskim. Fundowała wiele kościołów, wspierała finansowo klasztory, wzięła czynny udział w staraniach o kanonizację św. Stanisława. Bolesław Wstydliwy doceniając , jej zaangażowanie w sprawy państwa polskiego, podarował swojej małżonce przywilej własności Ziemi Sądeckiej a Kinga ufundowała w Starym Sączu klasztor Klarysek ale o tym później ...

Św. Kinga z kapliczki przy źródełku. Ponieważ fundowała  kościoły i klasztory jej atrybutem jest trzymana w ręce świątynia 

                                                  Starosądecki rynek 

Rynek w Starym Sączu jest wyjątkowy. Został tutaj zachowany średniowieczny układ miasta lokowanego na prawie magdeburskim .W 1954 roku Stary Sącz uznano za rezerwat urbanistyczny.  Przy kwadratowym rynku stoi 22 budynki. jeden szczególny, bo ocalał z pożaru jaki strawił całą resztę zabudowy w XVIII w. 

Starosądecki rynek 

Po środku dom z nr 21

Niektóre domy przy rynku mają swoją historię. Jak choćby ten pod nr 21. Sień i oficyna tego budynku pokryta jest malowidłami naściennymi i sufitowymi. Ich autorem jest Józef Raczek, który tutaj mieszkał. Zamienił on cały dom w galerię, która pokazywała burzliwe dzieje miasta i całej Sądecczyzny.  Niestety brama była zamknięta na cztery spusty i nie mogliśmy zobaczyć prac, które są uważane za najstarsze murale w tej części Karpat. Możecie przeczytać o artyście i zobaczyć sień domu tutaj

Dom pod dzwonkiem 

Kolejny budynek z historią to "Dom pod dzwonkiem". Początkowo budynek pełnił funkcję strażnicy miejskiej, stąd na dachu wieżyczka z dzwonkiem alarmowym i pochodząca od niej nazwa budynku. Strażnica działała tutaj do 1920 roku. Nieużywaną część budynku władze wynajmowały na propinację. Ponoć, pamiątką po tych czasach, jest piec do destylacji alkoholu na tyłach budynku. Naocznie tego stwierdzić nie mogliśmy 😉. Miejsce nie cieszyło się dobrą opinią. Lokalne społeczeństwo często protestowało przeciwko takiej produkcji, skutkiem czego destylarnie zamknięto. Ale nie poprawiło to reputacji tego lokalu, gdyż po wojnie znajdował się tutaj bar, licznie odwiedzany wieczorową porą, przez szemranych klientów...a dziś proszę -grzeczny Bar Kawowy 😂

Dziwi mnie, że  takie miejsce jak zabytkowy rynek w Starym Sączu jest jednocześnie parkingiem dla samochodów. Stojące wszędzie auta odbierają mu większą część klimatu. Bez tych atrybutów cywilizacji prezentowałby się zdecydowanie lepiej 😐

Restauracja Marysieńka 

Najbardziej okazały budynek przy rynku to restauracja "Marysieńka". Budynek posiada taras widokowy i charakterystyczne żelazne filary. Według podania , kamienica została wybudowana z pieniędzy, które tutaj odnaleziono, a miały one należeć do oficera austriackiego i ponoć jest to jedyny przypadek, kiedy władze miasta wzbogaciły się na kontrakcie z wojskiem austriackim 😁 Chcieliśmy podelektować się klimatem tego miejsca a nawet czymś więcej 😉, ale w niedzielne popołudnie nawet szpilkę, trudno byłoby tam wcisnąć .

Dom przy rynku- urzekły nas malowane zdobienia 

Jedna z uliczek wychodzących z starosądeckiego rynku-na końcu stoi gotycki kościół p.w. św. Elżbiety 

Najciekawszy dom znajdujący się  przy rynku to ten, który jako jedyny,  zachował się po pożarze. Żywioł w XVIII wieku strawił  całą dawną zabudowę, oprócz tego właśnie budynku .                                                                      

 "Dom na dołkach" swoją nazwę zawdzięcza umiejscowieniu w najniżej położonej części rynku. Obecnie znajduje się w nim muzeum regionalne. 

"Dom na Dołkach" - zbudowany w stylu barokowym, charakterystycznym dla XVII w. domów mieszczańskich 

Muzeum Regionalne w Starym Sączu 

Muzeum Regionalne im Seweryna Udzieli, które znajduje się w zabytkowym "Domu Na Dołkach", powstało z pasji i zamiłowania do historii regionu. Zapoczątkowała je kolekcja zbiorów przekazana przez Józefa Paszkiewicza- współzałożyciela Towarzystwa Miłośników Starego Sącza. Muzeum jest prowadzone przez członków stowarzyszenia a wszystkie zbiory pochodzą z darowizn. Muzeum swoje zbiory prezentuje  w malutkich salach o grubych murach. Sześć pomieszczeń poświęconych jest historii i etnografii a dwie wybitnym postaciom pochodzącym ze Starego Sącza: księdzu Józefowi Tischnerowi i Adzie Sari. 

Sala księdza Józefa Tischnera 

Józef Tischner urodził się w Starym Sączu. Później jego rodzice pracowali jako nauczyciele w Łopusznej i tam też mieszkali. Będąc na emeryturze powrócili do Starego Sącza i tutaj często odwiedzał ich, będący już księdzem Józef Tischner. 

 

Rekonstrukcja pokoju, w którym mieszkał ks. Józef Tischner przebywając u rodziców        ( całe wyposażenie jest autentyczne) 

Ksiądz zajmował się filozofią człowieka i teorią wartości. Pozostawił po sobie bogaty dorobek literacki. Muzeum jest również w posiadaniu kaset, z  nagranymi kazaniami Józefa Tischnera, gdyż ilekroć przebywał on w Starym Sączu odprawiał msze i głosił kazania u sióstr klarysek a one je dokumentowały. 

" Na pocątku wsendy byli górole, a dopiero pote porobiyli się Turcy i Żydzi. Górole byli tyz piyrsymi  filozofami" 

 

Część bogatego dorobku ks. Józefa Tischnera 

Wydzielona przestrzeń symbolizuje kościół klasztorny sióstr klarysek. Tutaj można odsłuchać kazań ks. Józefa Tischnera.

Pierwsze piętro w całości jest  poświęconego księdzu, który był filozofem, teologiem  i etykiem. 

Reszta ekspozycji mieści się niżej. Schodzimy w dół, do przejezdnej sieni, w której jest oryginalna XVII w. posadzka zrobiona z otoczaków z Dunajca. Po obydwu stronach sieni  znajdują się kolejne pomieszczenia muzealne. 

Grube mury, kamienna posadzka - tutaj czuć historię 

Sala nr 1- dawna sztuka sakralna 

Tutaj umieszczono zabytki sakralne z okresu XVII-XIX w. Na mnie największe wrażenie zrobił krzyż wraz z postacią Chrystusa wykonany z krzaka tarniny. 

                                              Tarninowy Krzyż 

 

Najcenniejszy eksponat w tej sali to XVII wieczny wizerunek ukrzyżowanego Chrystusa namalowany na desce 

Znajdziemy tu wizerunki Matki Boskiej: Częstochowskiej, Różańcowej, Bolesnej i Apokaliptycznej

Fragment kolekcji krucyfiksów 

 Sala nr 3- Od św. Kingi do Jana Pawła II

To sala poświęcona św. Kindze oraz przedmiotom związanym z wizytą Jana Pawła II w Starym Sączu. W roku 1999 właśnie w tym mieście Jan Paweł II kanonizował błogosławioną Kingę. 

Widoczna makieta ołtarza  przy którym Jan Paweł II celebrował mszę kanonizacyjną.                   

Zdjęcia dokumentujące wizytę papieża w Starym Sączu. W rogu makieta starego ratusza, który po pożarze nie został odbudowany. Rekonstrukcję tego ratusza mażemy zobaczyć w skansenie w Nowym Sączu. 

Dokumenty związane ze św. Kingą 

 Moją uwagę, bardziej niż pamiątki, przykuwały fantastyczne sklepienia znajdujące się w tych malutkich pomieszczeniach. 

Sala nr 4 - Rzemiosło starosądeckie 

Czyli "biznes" w dawnym mieście 😉 Każdy rodzaj rzemieślników skupiał się w swoim cechu. Cechy prowadziły dokumentację, która jest obecnie bogatym źródłem wiedzy. Na przykład: rękopiśmienne księgi cechowe, w których znajdziemy zbiory przepisów dotyczących danego zawodu, wymagania jakie trzeba spełniać a także dowiemy się kto z czeladnika wyzwolił się na mistrza oczywiście pod warunkiem, że mamy na tyle samozaparcia, aby te ręcznie pisane, starą polszczyzną, teksty odczytywać 😁

Dokumenty cechowe - podjęłam próbę odczytania 😂 

Skrzynia cechowa 

Garncarstwo 

Zdobione gliniane butle - zapewne na węgierskie wino 

Kiełbaśnica i nóż tak zwany "księżycowy"

Ach, te kiełbasy i szynki według cechowych receptur ....bez żadnych E, polepszaczy i wzmacniaczy. Za takie wyroby jakie dzisiaj nam serwują masarnie, w tamtych czasach mistrz masarski zgniłby w lochu i to tylko przy łaskawym sądzie 😉

 

Prawidło do szycia rękawic 

Takiego eksponatu jeszcze nie widziałam i bardzo mnie zastanawia jak to działa ? 

Sala nr 5- Starosądeczanie ich życie społeczno- obyczajowe 

W tej sali są poznamy portrety i karykatury wybitnych mieszkańców Starego Sącza. Znajdziemy tu również bibeloty, maszyny do pisania czy zegarki. Najstarszym eksponatem jest klawikord z 1760 r. (nie działający) 

Zbiór maszyn do pisania 

Lampy, lichtarze, zegary, cytra przedmioty z przełomu XIX i XX w. 

Moją uwagę przykuły postacie Żydów starosądeckich. 

Figurki są wykonane współcześnie, ale pokazują postacie z "tamtego" starego miasta ..

Sala nr 6- dziedzictwo Lachów Sądeckich 

Lachy Sądeckie to grupa etnograficzna polskiej ludności zamieszkująca obszar Sądecczyzny. Jak każda grupa etnograficzna, Lachy Sądeckie mają swoją gwarę, stroje oraz charakterystyczną kulturę obrzędową. I w tej sali zgromadzono przedmioty obrazujące życie codzienne oraz kulturę materialną mieszkańców tej ziemi. 

Zbiory etnograficzne

Sprzęty domowe 😉

Kołowrotek - zajęcie dla kobiet na długie zimowe wieczory😉 

Słomiane "łapcie" - czy wiecie że jest współczesna wersja 😂 poniżej znalezione na aliexpress 

Słomiane buty rok 2022 😂

Stroje Lachów Sądeckich oraz przedmioty związane z obrzędowością 

Paliczka i skrzypeczki 

Obrazki na szkle - ten rodzaj sztuki ludowej jest moim ulubionym 

Kolekcja Świątków i kapliczek przydomowych 

Sala nr 7- tradycji i pamięci narodowej 

Tutaj wyodrębniono trzy części. Pierwsza to kolekcja militariów, druga zasłużeni starosądeczanie, trzecia dotyczy II wojny światowej . 

Kolekcja militariów 

Czasy II wojny światowej 

                                                Ada Sari 

Ada Sari a właściwie Jadwiga Szayer to znana na całym świecie śpiewaczka. Jako trzy letnie dziecko wraz z rodzicami zamieszkała w Starym Sączu. Tutaj uczęszczała do szkoły prowadzonej przez siostry Klaryski. Najpierw lekcji śpiewu udzielała jej matka, następnie uczyła się w Krakowie, Wiedniu i Mediolanie. Będąc już sławną artystką wielokrotnie gościła w rodzinnym mieście. Muzeum otrzymało od rodziny artystki, dokumenty i pamiątki z nią związane. W jednym z pomieszczeń utworzono wystawę dokumentującą jej życie i osiągnięcia. 

Musiałam 😉..   

Muzeum na pewno jest warte odwiedzenia. Ze względu na bogate zbiory jak i na sam barkowy budynek. Na końcu korytarza w zaułku znajduje się stara kuchnia ...od razu zaczęłam się zastanawiać, czy potrafiłabym tutaj przygotować obiad.(pod warunkiem, że ktoś narąbie drewna)                 

To co dzisiaj serwujemy ? 😉

Klasztor sióstr Klarysek i  kościół Trójcy Świętej

 

Wieża i zabudowania klasztorne dominują w krajobrazie Starego Sącza 

Historia klasztoru nierozerwalnie związana jest z samym Starym Sączem. Ufundowany przez św. Kingę w roku 1280 klasztor, jako uposażenie otrzymał Ziemię Sądecką wraz z miastem. Przyklasztorny kościół pod wezwaniem św. Trójcy i św. Klary również jest jej  fundacji. Wznoszono go etapami. Pod koniec XIII wieku powstał korpus, a na początku XIV prezbiterium i kaplica św. Kingi. W XVIII wieku w świątyni pojawiły się elementy baroku.  Obecny wygląd zyskała po remoncie w XVIII wieku. Dobudowano wieżę na sygnaturkę (dar księżnej Psurskiej) i wykonano nową polichromię. 

  

Wieżyczka na sygnaturkę 

Wczesnobarokowy szczyt zachodni 

Dziedziniec wewnętrzny. Po lewej zdobiony Dom św. Kingi w którym znajdują się zbiory sakralne.

Przez bramę pod wieżą wkraczamy do przestrzeni sacrum. Mimo woli człowiek ścisza głos. Ksiądz, który podchodzi do nas na krótką rozmowę, też sprawia wrażenie osoby z minionej epoki. Kościelny otworzył kraty i weszliśmy do wnętrza kościoła Świętej Trójcy. Pierwsze co rzuciło mi się w oczy to piękne sklepienia krzyżowo- żebrowe i polichromie. Dopiero po chwili zaczęłam "widzieć" resztę cudowności. Jak zwykle, w takim miejscu wszystko chłonę, zapominając o robieniu zdjęć. Na szczęście Andrzej wyłapuje wszystkie ważniejsze elementy wystroju i dzięki temu mamy na zdjęciach to co najważniejsze 😀

Gotycka chrzcielnica z XV wieku. 

Nawa i prezbiterium 

Najstarsza cześć kościoła- kaplica pod chórem ( dawniej był tutaj kapitularz) 

W kościele znajdują się liczne epitafia. Na przykład zmarłej w tym klasztorze w roku 1340 Jadwigi żony Władysława Łokietka.

Epitafium Królowej Jadwigi żony Władysława Łokietka.

Ściany i sklepienia pokrywa polichromia figuralno-ornamentalna  w stylu rokokowym z roku 1779, namalowana przez Feliksa Derysarza .

Za tą ręcznie kutą kratą znajduje się kaplica św. Kingi. Tam w odosobnieniu modlą się Klaryski. 

W kaplicy stoi figura św. Kingi wykonana z drewna lipowego w 1470 roku. Pod posągiem znajduje się malutka trumienka z relikwiami świętej. 

Tuż przy kracie znajduje się grobowiec św. Kingi w kształcie tumby. W nim początkowo znajdowało się ciało zmarłej .  

Płaskorzeźba upamiętniająca kanonizację św. Kingi przez Jana Pawła II

Ołtarz główny z obrazem Trójcy Świętej i stiukową sceną Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny oraz tabernakulum w kształcie świątyni. 

Ołtarz boczny po prawej stronie jest poświęcony św. Klarze 

Piękny barokowy portal prowadzący do zakrystii. Na płycinach drzwi sceny z życia św. Kingi i jej męża Bolesława Wstydliwego 

Drzwi do zakrystii .

Ambona barokowa z 1671 roku. O bardzo bogatej dekoracji snycerskiej przedstawiającej drzewo Jessego czyli drzewo genealogiczne rodu Jezusa. 

Archanioł Michał z wagą sprawiedliwości w ręce- fragment dekoracji snycerskiej 

Ród Dawidowy - postacie z dekoracji barokowej ambony

Organy ośmiogłosowe z 1890 roku z dwiema klawiaturami co jest niezwykłą rzadkością. Tutaj od strony kościoła.

A tutaj od strony klasztoru, w kaplicy św. Kingi, gdzie modlą się Klaryski.

Mur, modlitwa, milczenie....Klauzura. Klaryski nie wychodzą zza murów klasztornych, nie spotykają się z innymi, modlą się w odosobnieniu, osiem godzin codziennie i tak od 800 lat...

Wychodzimy z ciemnego wnętrza tego gotyckiego kościoła na zalany słońcem plac św. Kingi.

Stara kapliczka z Chrystusem Miłosiernym na placu św. Kingi 

W początku  XVII wieku włoski murator Jan de Simoni przebudował cały zespół klasztorny. Między innymi mury zyskały sgraffitową dekorację. 

Sgraffitowa dekoracja na murach, najlepiej zachowana w murach przy placu św. Kingi

Wysokie mury o charakterze obronnym  odgradzają Klaryski od świata zewnętrznego

 

Narożna baszta z malutkim okienkami strzelniczymi 

                                                Źródełko Świętej Kingi

Schodki prowadzące do źródełka św. Kingi 

Niedaleko murów klasztornych znajduje się źródełko znane ze swej cudownej mocy od kilku setek lat. Jedna z legend mówi, że św. Kinga w tym miejscu zatknęła swoją laskę i w jedną noc z tej laski , wyrosło potężne drzewo. Pod nim Kinga kazała wykopać studzienkę . Okazało się, że woda z niej wypływająca jest cudowna. Wyrazem tego są liczne świadectwa uzdrowienia. Niektóre całkiem współczesne. (nawiasem mówiąc, czysta źródlana woda spożywana często, ogólnie czyni cuda w ludzkim organizmie, nawet bez wstawiennictwa św. Kingi😉

Źródełko św. Kingi.

Jestem zwolenniczką empiryzmu 😁

Kapliczka św. Kingi obok źródełka z cudowną wodą 

                                              Brama Seklerska 

W Starym Sączu znajduje się jedna Brama Seklerska- jedna z trzech znajdujących się w Polsce. Nie jest szczególnie wiekowa, bo stanęła tutaj w 1999 roku. Była darem Seklerów dla miasta z okazji kanonizacji bł. Kingi, dla podkreślenia wielowiekowych  związków Węgier z Polską. Brama to zawsze symbol przejścia skądś dokądś...  Może być zaproszeniem albo odrzuceniem. Brama Seklerów stoi dla wszystkich otworem a wyryty napis " Pokój wchodzącym, błogosławieństwo wychodzącym" jest wyrazem gościnności i tradycji ludu Seklerów. 

Brama Seklerska w Starym Sączu  ma 3 metry szerokości i 5 metrów wysokości.

Po jednej stronie bramy jest wizerunek św. Kingi 

A po drugiej św. Jadwigi. 

Na drugim końcu herby Polski i Węgier. Brama jest bogato zdobiona symbolami. Znajdziemy tu  na przykład słońce, księżyc, światło jutrzenki czy kwiaty.

Właściwie Stary Sącz jest również niejako bramą ...Bramą prowadzącą w stronę gór 😍